Ιστορία
Η Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, είναι χωριό της επαρχίας Πάφου, 14 περίπου χμ. στα Β.Α. της Πόλης Χρυσοχούς. Είναι χτισμένο σ’ ένα υψόμετρο 190 μέτρων, πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Στα δυτικά του οικισμού, εκτείνεται η παράκτια πεδιάδα, με ποικίλες αρδευόμενες καλλιέργειες. Είναι απ’ εδώ που περνά ο κύριος αυτοκινητόδρομος Πόλης-Παχύαμμου, που πριν την εισβολή, συνεχιζόταν μέχρι τη Μόρφου και τη Λευκωσία. Στα ανατολικά, προβάλλουν οι κορφές και τα διάσελα του δάσους Πάφου. Οι πλαγιές είναι άλλοτε πευκοντυμένες κι άλλοτε γυμνές, με εμφανή τα σημάδια της αναδάσωσης. Η πολύ μικρή απόσταση μεταξύ βουνού και θάλασσας, συμβάλλει πολύ στην ομορφιά και γραφικότητα του τοπίου.
Πολύ κοντά στο χωριό, κατασκευάστηκε το 1965, το φράγμα της Αγίας Μαρίνας, χωρητικότητας 311.000 κυβικών μέτρων. Με το νέο αρδευτικό Σχέδιο Χρυσοχούς, μια σημαντική έκταση γης θα αρδευτεί.
Στο χωριό καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, λίγα λαχανικά, μπανανιές, οπωροφόρα, σιτηρά και κτηνοτροφικά φυτά. Ο πληθυσμός από 102 το 1881, αυξήθηκε σε 145 το 1921 και σε 545 το 1960. Μαζί με την Κάτω Γιαλιά, ένα καινούργιο οικισμό δίπλα στη θάλασσα, ο πληθυσμός το 1982 ανερχόταν σε 582 κατοίκους. Στην τελευταία απογραφή που έγινε το 2001, οι κάτοικοι της κοινότητας, ανήλθαν στους 687. Όλοι σχεδόν οι κάτοικοι της κοινότητας εργάζονται σε άλλες περιοχές, αλλά ταυτόχρονα ασχολούνται και με την γεωργία.
Παλαιότερα, το χωριό βρισκόταν στην περιοχή που βρίσκεται η αρχαία εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, κοντά στο δάσος. Προς το τέλος της περιόδου της Αγγλοκρατίας, οι Άγγλοι με πρόσχημα την προστασία του δάσους από τους κατοίκους της κοινότητας αλλά και των ζώων, προχώρησαν στην δημιουργία νέων οικοπέδων, που η γη τους ανήκε στο δασονομείο και τα πούλησαν στους κατοίκους της κοινότητας. Έτσι δημιουργήθηκε το νέο χωριό, που βρίσκεται στην σημερινή του θέση, αλλά διατήρησε την ονομασία που είχε, προς τιμή της Αγίας Μαρίνας. Κατά την παράδοση στα παλιά χρόνια, η μάστιγα της πανούκλας εξαπλώθηκε στην περιοχή και η Αγία Μαρίνα κατάφερε να την εξοντώσει. Έτσι οι κάτοικοι, ονόμασαν το χωριό τους Αγία Μαρίνα, προς τιμή της Αγίας που τους ελευθέρωσε από την ασθένεια της πανούκλας.
Το χωριό είναι γνωστό σαν Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, για να ξεχωρίζει από τα άλλα χωριά που έχουν το ίδιο όνομα.
Ήθη και Έθιμα
Έθιμα των Χριστουγέννων
Έθιμα των Χριστουγέννων
Τις μέρες πριν τα Χριστούγεννα, παρατηρείται μεγάλη δραστηριότητα των νοικοκυρών της κοινότητας, εν όψει της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης.
Οι προετοιμασίες περιλαμβάνουν: γενική καθαριότητα του σπιτιού, ξεσκονίσματα, γυαλίσματα, τακτοποίηση των επίπλων, ψήσιμο των παξιμαδιών στους πλινθαρόκτιστους φούρνους και ασπρόγιασμα των εσωτερικών και κάποτε των εξωτερικών τοίχων και περιτοιχισμάτων.
Τη μέρα των Χριστουγέννων, ο κόσμος πηγαίνει στην εκκλησία. Μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας, μεταλαμβάνει των αχράντων μυστηρίων (πασκάζει, στην συνηθισμένη κυπριακή διάλεκτο) και όταν βγουν από την εκκλησία, ανταλλάσσουν ευχές και φιλιά.
Μετά όλοι πάνε στα σπίτια τους και κάθεται όλη η οικογένεια στο τραπέζι, για να φάνε κοτόπουλο με σούπα αυγολέμονη ή με τραχανά (παραδοσιακό φαγητό), μέσα σ’ ένα χαρούμενο, ευχάριστο, οικογενειακό περιβάλλον.
Στην περίοδο από Μάιο μέχρι Ιούνιο, αγόραζαν χοίρους ,τους οποίους «ανάγιοναν» (έκτρεφαν) μέχρι την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά τους έσφαζαν και κατασκεύαζαν λούντζες, κεϊμά και λουκάνικα. Την κοιλιά την έκαναν «παστή» και το κεφάλι με τα πόδια «Ζαλατίνα». Τα λουκάνικα τα έβαζαν μέσα σε κρασί και μετά τα αποξέραναν στον ήλιο, για να ψήνονται σιγά-σιγά. Τα υπόλοιπα τα μισόψηναν και τα φύλαγαν μέσα σε «κουμνιά» (πήλινα δοχεία) μαζί με το «λαρτί» (λίπος) που έλιωνε με το ψήσιμο. Μ’ αυτόν τον τρόπο, είχαν απόθεμα φαγητού για αρκετό καιρό.
Έθιμα της Πρωτοχρονιάς
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά θα ετοιμάσει την Βασιλόπιττα με το τυχερό νόμισμα, η οποία θα κοπεί το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς. Όποιος βρει στο κομμάτι του, το νόμισμα, θα είναι ο τυχερός της νέας χρονιάς.
Την Πρωτοχρονιά ο κόσμος θα πάει στην εκκλησία για να παρακολουθήσει τη θεία λειτουργία και μετά όταν τελειώσει και όλοι βγουν από την εκκλησία θ’ ανταλλάξουν ευχές και φιλιά.
Την πρώτη μέρα του χρόνου, πρέπει βάσει των παλιών κυπριακών εθίμων, όταν επιστρέψουν από την εκκλησία στο σπίτι τους, να μπουν με το δεξί πόδι για να πάνε όλα δεξιά (καλά) στη νέα χρονιά.
Την Πρωτοχρονιά έπαιζαν επίσης διάφορα τυχερά παιχνίδια με τραπουλόχαρτα, στα καφενεία του χωριού μέχρι το πρωί. Τα παιγνίδια αυτά ήταν πιλότα, εξηνταέξι, πάστρα και τάβλι.
Φώτα
Την ημέρα των Φώτων οι νοικοκυρές έφτιαχναν ξεροτίανα (λουκουμάδες), για να φάνε μαζί με τις οικογένειες τους. Ακολούθως έριχναν και στα δώματα (στέγες των σπιτιών) για να φάνε οι καλικάτζαροι και να φύγουν.
Μετά το τέλος της λειτουργίας, ο Ιερέας του χωριού, γύριζε σ’ όλα τα σπίτια και ράντιζε με Αγίασμα (Καλάντιζε), συνοδευόμενος από ένα παιδί που κρατούσε ένα κουβά με Αγίασμα. Παλαιότερα οι κάτοικοι πρόσφεραν στον Παπά λουκάνικα, λούντζα, ζαλατίνα και κρασί.
Σήκωσες
Οι σήκωσες αρχίζουν από την Κυριακή της Απόκρεω και συνεχίζονταν την επόμενη Κυριακή της Τυροφάγου.
Συνήθως αυτές τις δυο Κυριακές, αρκετά άτομα μασκαρεύονταν και γύριζαν σε συγγενικά και φιλικά σπίτια. Εκεί διασκέδαζαν τον κόσμο με αστεία.
Την Δευτέρα της Καθαράς οι κάτοικοι έβγαιναν στην παραλία και στο βουνό για να κόψουν την «μούττη της Σαρακοστής», τρώγοντας νηστίσιμα φαγητά.
Έθιμα της Λαμπρής
Έθιμα της Λαμπρής
Τις μέρες πριν την Λαμπρή, οι νοικοκυρές στο χωριό, θα κάνουν τον γενικό καθαρισμό του σπιτιού. Μετά θα ετοιμάσουν τα παξιμάδια τους (αρκατένα), καθώς επίσης και τις περίφημες «φλαούνες», ενώ την Μεγάλη Πέμπτη, βάφουν τα κόκκινα αυγά, τα οποία θα τσουγκρίσουν μετά την Ανάσταση.
Σάββατο του Λαζάρου: Την ημέρα αυτή γίνεται μια λειτουργία στην εκκλησία του χωριού, όπου πάει όλη η κοινότητα και εκεί ψάλλουν όλοι μαζί τον «Λάζαρο».
Κυριακή των Βαΐων: Την ημέρα αυτή οι νοικοκυρές, παίρνουν κλωνάρια ελιάς στην εκκλησία, για να μείνουν εκεί μέχρι την ήμερα της Πεντηκοστής, οπότε η ελιά αγιάζεται και θα την πάρουν στο σπίτι τους για το κάπνισμα. Το κάπνισμα πιστεύεται ότι διώχνει κάθε κακό και ζηλοφθονία από την οικογένεια.
Την Μεγάλη Πέμπτη, οι εικόνες του εικονοστασίου, καλύπτονται με μαύρα ρούχα σε ένδειξη πένθους. Το ίδιο βράδυ στήνουν μέσα στην εκκλησία, πάνω σ’ ένα τραπέζι, ομοίωμα σταυρού με το Χριστό πάνω, ενώ στα δεξιά και αριστερά βάζουν ομοίωμα του αποστόλου Ιωάννη και της μητέρα του Χριστού.
Όλοι οι χωριανοί πάνε στην εκκλησία και προσκυνούν τον τίμιο σταυρό και ακούν τα 12 ευαγγέλια, για τα πάθη, την σταύρωση και το θάνατο του Χριστού.
Την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί, γίνεται ο στολισμός του επιταφίου. Στα παλαιότερα χρόνια, ο στολισμός γινόταν μετά την λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης. Κοπέλες και νέοι ψάλλουν τον επιτάφιο θρήνο, ενώ τρεις κοπέλες ντυμένες μυροφόρες, ραίνουν το Χριστό με μύρα αρώματα και άνθη. Μετά το τέλος της λειτουργίας, όλος ο κόσμος μένει στην εκκλησία και ακούει και ψάλλει τον θρήνο της Παναγίας.
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, κατά την διάρκεια της λειτουργίας και την στιγμή που ο ιερέας θα πει το «Ανάστα ο Θεός» οι πιστοί θα κτυπήσουν τους σκάμνους και τα μαύρα ρούχα που καλύπτουν τις εικόνες θα πέσουν.
Γύρω στις έντεκα το βράδυ, κτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες, για να καλέσουν όλους τους Χριστιανούς να πάνε στην πιο χαρούμενη λειτουργία της Χριστιανοσύνης.
Απ’ έξω, στο προαύλιο της εκκλησίας, είναι αναμμένη η «Λαμπρατζιά». Τα μεσάνυχτα ο παπάς λέει το «Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός», ενώ συγχρόνως βγαίνει από την εκκλησία μαζί με τους ψάλτες για την λιτανεία. Όλος ο κόσμος ανάβει τα κεριά του και τις λαμπάδες του, από το Άγιο φως της Αναστάσεως και βγαίνουν όλοι έξω. Εκεί ο ιερέας θα πει τον Καλό Λόγο και όλοι μαζί ψάλλουν το Χριστός Ανέστη.
Μετά την λειτουργία της αναστάσεως, επιστρέφουν όλοι στα σπίτια τους. Εκεί τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά, λέγοντας τις ευχές: «ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ», «ΑΛΗΘΩΣ ΑΝΕΣΤΗ». Τρώνε τη σούπα αυγολέμονη ή τραχανά, αυγά και φλαούνες.
Την Κυριακή θα ψήσουν το πατροπαράδοτο «Αρνί στην σούβλα» και θα διασκεδάσουν την μεγάλη μέρα της Λαμπρής, όλοι μαζί.
Κυπριακός Παραδοσιακός Γάμος
Προξένια
Τα προξένια γίνονταν, είτε με προξενητή, είτε με ένα συγγενικό πρόσωπο, που μιλούσε στους γονείς της νύφης. Για να δεκτούν οι γονείς της κοπέλας, λάμβαναν υπόψιν, αν ο νέος ήταν από καλή οικογένεια, αν είχε περιουσία και αν ήταν εργατικός. Αν ήταν από άλλο χωριό, πήγαιναν οι ίδιοι στο χωριό του και ρωτούσαν τους χωριανούς και τους γείτονες. Τις περισσότερες φορές δε λάμβαναν υπόψιν, τη γνώμη της κοπέλας.
Λόγιασμα
Στο λόγιασμα καλούσαν πολύ στενούς συγγενείς, όπως τη νονά και το νονό της νύφης και του γαμπρού, τους θείους και τις θείες, τον παππού και τη γιαγιά, τα αδέλφια και από τις δυο πλευρές και τον ιερέα, που θα έκαμνε το προικοσύμφωνο, το οποίο είχε νομική ισχύ. Στο προικοσύμφωνο έγραφαν τι θα έδιναν ως προίκα στα παιδιά τους. Μετά τη διαδικασία του λογιάσματος, ακολουθούσε φαγοπότι και τραγούδι.
Αρραβώνας
Στους αρραβώνες δεν καλούσαν όλους τους χωριανούς. Στον αρραβώνα αντάλλασσαν μαντίλια και δακτυλίδια. Το σπίτι το οποίο θα έμεναν οι νεόνυμφοι, ήταν ευθύνη του πατέρα της νύμφης. Για το κτίσιμο του σπιτιού, χρειαζόταν πολλή χειρωνακτική εργασία. Έπρεπε να μαζέψουν πέτρες, με τις οποίες θα έκτιζαν το σπίτι.
Οι προετοιμασίες για το γάμο
Η πρόσκληση για το γάμο, γινόταν ένα μήνα πριν, από το γαμπρό και τον κουμπάρο, με μαντήλια και για τους στενούς συγγενείς, εκτός από το μαντήλι έδιναν και πουκάμισο.
Το Σάββατο γινόταν το ράψιμο του κρεβατιού. Η γιορταστική ατμόσφαιρα περιλάμβανε ορχήστρα από βιολί, λαγούτο, με χορούς, τραγούδια και τσαττίσματα. Το κρεβάτι του αντρογύνου εγεμίζετο με παρθένο μαλλί από πρόβατα και το έραβαν 5 ή 7 παντρεμένες και μονοστέφανες γυναίκες. Την ώρα που έραβαν το κρεβάτι, έπαιζαν χαμηλά τα μουσικά όργανα και οι συγγενείς και οι φίλοι τραγουδούσαν δίστιχα ή τετράστιχα, κατάλληλα για την περίπτωση. Επίσης οι συγγενείς του ανδρόγυνου, πλούμιζαν το κρεβάτι.
Οι δύο συμπέθεροι άρχιζαν το χορό των σεντονιών και ακολούθως έπαιρναν σειρά ο γαμπρός με τον κουμπάρο και ακολουθούσαν οι συμπεθέρες και οι κουμπάρες (κουμέρες).
Στη συνέχεια οι κουμπάροι χόρευαν το χορό του κρεβατιού. Λίγο πριν ξεκινήσει ο χορός του κρεβατιού, ήταν έθιμο πάνω στο κρεβάτι να κυλούν μικρά παιδιά. Αν κυλούσαν αγόρι, πίστευαν ότι το αντρόγυνο θα έκανε πρώτα αγόρι. Αν κυλούσαν κορίτσι, θα έκαναν κορίτσι.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Στόλισμα της νύφης
Την Κυριακή του γάμου απόγευμα, λίγο πριν να πάρουν τον γαμπρό και την νύφη στην εκκλησία για το μυστήριο, εγίνετο το στόλισμα της νύφης στο πατρικό της σπίτι. Φορούσε το νυφικό της, την στόλιζαν, έφτιαχναν τα μαλλιά της, την έζωνε και την κάπνιζε ο πατέρας και η μητέρα της και της έδιναν τις ευχές τους.
Την νύφη στόλιζαν πάντα οι υποψήφιες κουμπάρες (κουμέρες). Όταν την στόλιζαν της τραγουδούσαν οι συγγενείς και οι φίλες της, υπό την συνοδεία των μουσικών οργάνων (βιολιού και λαγούτου)
Ξύρισμα του γαμπρού
Στις 10 το πρωί έπαιρναν τα ρούχα του γαμπρού από το πατρικό του σπίτι, στο νέο σπίτι που θα έμενε με την γυναίκα του.
Το ξύρισμα του γαμπρού γινόταν στο πατρικό του σπίτι και περιλάμβανε εκτός από το ξύρισμα, το ντύσιμο του γαμπρού στα γαμπρικά του ρούχα και τον καλλωπισμό του. Τον ξύριζε ο παρπέρης, υπό την συνοδεία βιολιού, και τον χτένιζαν οι υποψήφιοι κουμπάροι. Ο πρώτος κουμπάρος, του φορούσε το πουκάμισο και τον σάκο και τραγουδούσε κι αυτός μαζί με τους συγγενείς και φίλους τα κατάλληλα δίστιχα ή τετράστιχα
Μετά την τέλεση του γάμου, στο δρόμο για το νέο τους σπίτι, οι γειτόνισσες έβγαιναν στο δρόμο με τη μερρέχα και το καπνιστήρι, για να ραντίσουν με ροδόσταγμα και να καπνίσουν το αντρόγυνο. Αργότερα οι νεόνυμφοι έμεναν μόνοι στο σπίτι, ενώ οι συγγενείς και οι φίλοι διασκέδαζαν.
Δευτέρα του γάμου
Τη Δευτέρα του γάμου το βράδυ, εγίνετο τραπέζι και όλοι οι συγγενείς και φίλοι έπαιρναν τα δώρα τους στους νεόνυμφους. Στη συνέχεια το ανδρόγυνο χόρευε και οι συγγενείς πλούμιζαν το ζευγάρι καρφιτσόνοντας πάνω στα ρούχα τους χαρτονομίσματα.
Τρίτη του γάμου
Την Τρίτη του γάμου οι συγγενείς γύριζαν το χωριό και μάζευαν κότες από τους χωριανούς, τις έσφαζαν, τις μαγείρευαν και μετά διασκέδαζαν.
Ανάπτυξη
Η Αγία Μαρίνα της Χρυσοχούς, γεννημένη μέσα σ’ ένα ειδυλλιακό τοπίο, που συντίθεται με τα ωραιότερα χρώματα της φύσης, το πράσινο και το γαλάζιο, προσελκύει όλο και περισσότερο αριθμό τουριστών. Οι επισκέπτες απολαμβάνουν τη φύση, ακολουθώντας τα μονοπάτια του χωριού, ενώ παράλληλα μπορούν να καταφύγουν σε φιλόξενους χώρους διαμονής. Στην Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, η ανάπτυξη δεν συναντάται μόνο σε τουριστικό επίπεδο, αλλά και σε οικιστικό, με την ανέγερση επαύλεων. Ας γνωρίσουμε καλύτερα πως εκδηλώνεται η ανάπτυξη στο χωριό.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα έκδηλο ενδιαφέρον εξερεύνησης του φυσικού πλούτου της Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς, από πλειάδες τουριστών, εφόσον περικλείει τα χαρακτηριστικότερα δείγματα της κυπριακής φύσης. Για το σκοπό αυτό, καταφθάνουν στο χωριό, πολλά λεωφορεία με τουρίστες, που έχουν ως βασικό προορισμό τα μονοπάτια της φύσης. Το χωριό διαθέτει δύο μονοπάτια, τα οποία προσεγγίζουν τις ομορφιές του χωριού, ακολουθώντας διαφορετικές διαδρομές.
Το ένα εκ των δύο μονοπατιών, έχει οργανωθεί από το Συμβούλιο του Δασονομείου. Το συγκεκριμένο μονοπάτι, καλύπτοντας έκταση τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων, ξεναγεί μέσω βοηθητικών πινακίδων, τους επισκέπτες στις φυσικές ομορφιές του χωριού. Το δεύτερο μονοπάτι, παρόλο που δεν έχει οργανωθεί από την δασονομική υπηρεσία, εντούτοις δεν παρουσιάζει καμία δυσκολία στην πρόσβαση. Το μονοπάτι διαπερνώντας τη φύση, οδηγεί στο φράγμα και καταλήγει στο ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας. Και στα δύο μονοπάτια, κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η φύση, η οποία γοητεύει τον κάθε επισκέπτη, με τις μυρωδιές και τα χρώματά της.
Επιπλέον, ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει την περιδιάβασή του, στο φυσικό τοπίο της Αγίας Μαρίνας, με τη διαμονή του σ’ ένα από τα φιλόξενα καταφύγια του χωριού. Στο χωριό, ήδη λειτουργούν, γύρω στα πενήντα οργανωμένα διαμερίσματα, τα οποία είναι έτοιμα να παρέχουν φιλοξενία και ξεκούραση στον επισκέπτη.
Είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, πως οι χώροι φιλοξενίας διευρύνονται συνεχώς, χάρις κυρίως στο έμπρακτο ενδιαφέρον, των κατοίκων του χωριού. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται οικοδομική ενεργοποίηση στην περιοχή, η οποία αναντίλεκτα, συμβάλλει στην τουριστική αναβάθμισή της. Σαφέστερα, περίπου πριν τρία χρόνια, οι κάτοικοι του χωριού, άρχισαν την ανέγερση αρκετών τουριστικών επαύλεων, προσφέροντας μ’ αυτό τον τρόπο, χώρους διαμονής στους επισκέπτες που αναζητούν την άνεση, στο καταπράσινο χωριό τους.
Η ανοδική πορεία ανάπτυξης στο χωριό, θα συνεχιστεί και στο εγγύς μέλλον, όπως διαφαίνεται από την παρουσία ενός σημαντικού ιδιωτικού οργανισμού στο χωριό. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός «Aristo developers» αγόρασε κομμάτια γης, τόσο εντός όσο και εκτός οικιστικής ζώνης, γεγονός που προοικονομεί την παράλληλη οικιστική με τουριστική άνθιση της Αγίας Μαρίνας της Χρυσοχούς.
Τέλος, η κοινότητα μεριμνά για την αναπτυξιακή πορεία του χωριού, θέτοντας συγκεκριμένους στόχους. Λόγου χάριν, η οργάνωση και αξιοποίηση του άγριου παραλιακού κόλπου, αποτελεί έναν από τους μελλοντικούς στόχους της κοινότητας. Ειδικότερα, η κοινότητα προωθεί το σχεδιασμό θαλάσσιων έργων, λαμβάνοντας υπόψιν τις μελέτες των αρμόδιων φορέων, όπως της περιβαλλοντικής ομάδας και του ερευνητικού κέντρου του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η κοινότητα ευελπιστεί στην ανάπτυξη της παραλιακής ζώνης, γ’ αυτό και προέβη στον σχεδιασμό διαφόρων έργων, όπως πάρκου, πεζόδρομου.
Συμπερασματικά, η Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, αποτελεί ένα από τα χωριά της Πάφου, όπου η ανάπτυξη θ’ ακολουθεί παράλληλη πορεία ανάπτυξης στον τουριστικό, αλλά και οικιστικό τομέα. Χωρίς αμφιβολία, η ώθηση για την ανάπτυξη του χωριού, δόθηκε από τη φυσική ομορφιά του, η οποία αναδύεται μέσα από τις καταπράσινες πλαγιές, την χαρακτηριστική πανίδα, αλλά και την άγρια θάλασσα.
Πηγή:
Κοινοτάρχης Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς, Δημητρίου Κίμωνας
Εκπαίδευση
Φυσικό Περιβάλλον
Το χωριό αναδύεται μέσα σ’ ένα πανέμορφο τοπίο, πλασμένο με τα πιο όμορφα και γαλήνια χρώματα της φύσης, το πράσινο και το γαλάζιο.
Η φύση χάρισε απλόχερα στο χωριό, μια μοναδική ομορφιά, η οποία συντίθεται από την άγρια βλάστηση της πανίδας, αλλά και την καθάρια θάλασσα. Η φυσική ομορφιά διακόπτεται αρμονικά με τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης, οι οποίες αντλούν ζωή από το φράγμα του χωριού. Όλες οι πιο πάνω ομορφιές προσεγγίζονται μέσω δύο μονοπατιών, που συντηρούνται στο χωριό. Ας αρχίσουμε, όμως την περιδιάβαση στο φυσικό περιβάλλον του χωριού.
Το χωριό καλύπτεται σ’ ένα μεγάλο μέρος του από άγρια χλωρίδα, η οποία συμπληρώνεται αφενός, με τις συνεχείς προσπάθειες αναδάσωσης και αφετέρου, με τα καλλιεργήσιμα φυτά. Το ανατολικό κομμάτι του χωριού αγναντεύει τις δασώδεις εκτάσεις της Πάφου, εμπλουτίζοντας μ’ αυτό τον τρόπο την πράσινη του θέα. Το ίδιο το χωριό είναι ντυμένο στο πράσινο, γεγονός το οποίο οφείλεται στην πυκνή βλάστηση πεύκων, αλλά και άλλων φυτών, χαρακτηριστικών της βλάστησης του νησιού, όπως το «ρασί». Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τον κοινοτάρχη, πως στο χωριό «αρκετά σπίτια είναι περιτριγυρισμένα με δέντρα».
Το δυτικό μέρος του χωριού, κοσμείται από καλλιεργημένες εκτάσεις γης, οι οποίες κατεξοχήν αρδεύονται από το φράγμα. Οι κάτοικοι καλλιεργούν διάφορα λαχανικά, σιτηρά, εσπεριδοειδή, οπωροφόρα, αλλά και κτηνοτροφικά φυτά.
Η άρδευση της καλλιεργήσιμης γης, όπως ήδη αναφέρθηκε, εξαρτάται από το φράγμα του χωριού. Το συγκεκριμένο φράγμα τροφοδοτείται από τις όχθες του ποταμού Ξερού και απέχει μόλις δυόμισι χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Ειδικότερα, το ύψος του ανέρχεται στα τριάντα τρία μέτρα, ενώ το μήκος του στα εκατό δεκαέξι μέτρα. Η χωρητικότητά του, αγγίζει λίγο παραπάνω από τα εξήντα ένα κυβικά μέτρα (300,000 τόνους νερού). Το φράγμα καλύπτει αρδευτικά, χίλιες πεντακόσιες σκάλες γης.
Η φυσική, αλλά και η τεχνητή ομορφιά του φράγματος, συμπληρώνονται από τη άγρια χλωρίδα του χωριού. Η Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, φιλοξενεί στο δάσος που εμπίπτει στα διοικητικά της όρια, το άγριο ζώο της Κύπρου, το αγρινό, το οποίο μοιάζει με άγριο πρόβατο. Το αγρινό, θεωρείται απαγορευμένο κυνηγετικό είδος, γεγονός που αποδεικνύει τη μοναδικότητα, αλλά και σπανιότητά του. Παράλληλα, στο χωριό επιζούν και άλλα χαρακτηριστικά δείγματα της κυπριακής πανίδας, τα γνωστά ως κυνηγετικά είδη, λόγου χάριν η πέρδικα.
Ένα μεγάλο μέρος της ομορφιάς, όπως προαναφέρθηκε, προσεγγίζεται μέσω δύο κυρίως μονοπατιών. Το ένα εκ των δύο, είναι οργανωμένο από το δασονομείο και καλύπτει έκταση άγριας φύσης τριών με τεσσάρων χιλιομέτρων, ενώ το δεύτερο μονοπάτι, οδηγεί τόσο στο φράγμα, όσο και στο ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας του χωριού.
Οι όχθες του χωριού αγκαλιάζονται με μια άγρια θάλασσα, η οποία προκαλεί μια πανέμορφή αντίθεση με την άγρια βλάστηση και πανίδα. Η παραλία του χωριού, καλύπτει έκταση περίπου 2,5 χιλιομέτρων και διατηρεί τη φυσική της χάρη, μέσα από την αγριότητά της.
Χωρίς αμφιβολία, η φύση έντυσε την Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς με τα ωραιότερα χρώματά της, καθιστώντας την ένα από τα ομορφότερα χωριά του νησιού μας. Η άγρια χλωρίδα και πανίδα, οι καλλιεργημένες εκτάσεις, η φυσική παραλία, το φράγμα και τα μονοπάτια της φύσης, περιπλέκονται αρμονικά, δημιουργώντας ένα αληθινό έργο τέχνης.
Η διαδρομή από την Πόλη της Χρυσοχούς, μέχρι και την Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς, θεωρείται μια από τις πιο όμορφες και γραφικές διαδρομές της Κύπρου. Ο δρόμος είναι ίσιος και η θέα της καταγάλανης θάλασσας, στα αριστερά σου και το μοναδικό πράσινο χρώμα του δάσους, στα δεξιά σου, είναι ένας μοναδικός συνδυασμός φυσικής αρμονίας. Η δύση του ήλιου, είναι ένα πανέμορφο θέαμα, που πρέπει να το απολαύσεις από κοντά. Εκείνη την ώρα τα χρυσοκόκκινα χρώματα του ήλιου, σμίγουν με τα γαλάζια της θάλασσας, προσφέροντάς σου, μια μοναδική ομορφιά. Μια επίσκεψή σας στο χωριό της Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς, θα σας πείσει.
Πηγές:
Κοινοτάρχης Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς, κος Κίμωνας Δημητρίου
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 1
Έργα
Ολοκληρωμένα
Το Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίας Μαρίνας Χρυσοχούς, μέσα στα πλαίσια των προσπαθειών του για αναβάθμιση και ανάπτυξη της κοινότητας, έχει εκτελέσει τα τελευταία χρόνια αρκετά έργα υποδομής, τα οποία αναμφισβήτητα θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της κοινότητας.
Τα πιο σημαντικά έργα που έχουν εκτελεσθεί είναι:
- Κατάργηση του σκυβαλότοπου που βρισκόταν στην περιοχή και επαναφορά του τοπίου στην προηγούμενη του κατάσταση.
- Αλλαγή του συστήματος υδατοπρομήθειας.
- Δημιουργία 3 νέων διατρήσεων για πόσιμο νερό, που θα καλύπτουν τις ανάγκες της κοινότητας.
- Αλλαγή του δικτύου φωτισμού στο κύριο δρόμο Αγίας Μαρίνας – Πόλεως Χρυσοχούς, με νέους λαμπτήρες υψηλής απόδοσης.
- Ονοματοθέτηση και αριθμοθέτηση όλων των δρόμων και σπιτιών της κοινότητας και τοποθέτηση ταχυδρομικού διανομέα.
- Ασφαλτόστρωση των δρόμων μέσα στην κοινότητα.
- Επιδιόρθωση των αγροτικών δρόμων.
- Εξοπλισμό ακόμα μιας διάτρησης και ανέγερση νέας υδατοδεξαμενής σε πιο ψηλό σημείο για να καλύπτει τις ανάγκες ολόκληρης της κοινότητας.
- Δημιουργία Κοινοτικού Πάρκου στο χώρο του παλιού γηπέδου που είναι παραθαλάσσιο. Επίσης, δημιουργήθηκε αμφιθέατρο χωρητικότητας 500 ατόμων, παιδότοπος, χώρος υπαίθριων εκδηλώσεων χωρητικότητας 3000 ατόμων, περίπτερο, ντους, αποδυτήρια, αποχωρητήρια και γενικά οι διευκολύνσεις προς τους λουόμενους. Επίσης δημιουργήθηκαν χώροι στάθμευσης, χώροι πρασίνου, παγκάκια, φωτισμοί κλπ.
- Η κοινότητα είναι η πρώτη στην επαρχία Πάφου που προχώρησε το ρυθμιστικό σχέδιο.
- Ανεύρεση χώρου για στέγαση του Κέντρου Νεότητος.
Έργα που ολοκληρώθηκαν κατά το έτος 2012-2013
Έργα που ολοκληρώθηκαν κατά το έτος 2014
Υπό κατασκευή
- Σήμανση στους δρόμους της Επαρχιακής Διοίκησης
Χρειάζεται να τοποθετηθούν πινακίδες στους δρόμους εντός της κοινότητας και που η κυριότητα βρίσκεται στην Επαρχιακή Διοίκηση. - Δημιουργία παραλίας λουομένων με Ναυαγοσώστη
Μετά από πληροφορίες που έχουμε, πριν κάποια χρόνια, εγκρίθηκε όπως γίνει κοινή παραλία λουομένων μαζί με την κοινότητα Γιαλιάς. Είμαστε παραλιακή κοινότητα και θεωρούμε ότι είναι απαράδεκτο να μην έχουμε παραλία λουομένων με Ναυαγοσώστη. Υπάρχουν αρκετά σημεία στην κοινότητα μας που μπορούν να εξυπηρετήσουν το σκοπό αυτό. - Περίφραξη του κοιμητηρίου
Το κοιμητήριο μας βρίσκεται κοντά στο δάσος και μακριά από την κατοικημένη περιοχή. Χρειάζεται περίφραξη όλος ο χώρος που είναι μέσα τα μνήματα. Σημειώνεται ότι το κοιμητήριο εξυπηρετεί δύο κοινότητες, την κοινότητα Αγίας Μαρίνας και την κοινότητα Γιαλιάς. - Επέκταση υφιστάμενου κοιμητηρίου
- Τοποθέτηση οδικού φωτισμού
- Δημιουργία χώρου εκδηλώσεων και αθλοπαιδειών σε κρατικό τεμάχιο, το οποίο θα μας παραχωρηθεί
Προγραμματιζόμενα
Επικοινωνούμε μαζί σας για να σας ενημερώσουμε ότι ως το νέο Κοινοτικό Συμβούλιο προγραμματίζουμε να προωθήσουμε τα πιο κάτω έργα. Είναι έργα υψίστης σημασίας για την κοινότητα μας και θεωρούμε ότι είμαστε δίκαιοι με όλες τις ηλικίες των κατοίκων που διαμένουν στην κοινότητα μας.
- Χώρος εκδηλώσεων και αθλοπαιδιών Νεολαίας
Όλοι γνωρίζουμε ότι το μέλλον μας βασίζεται στη Νεολαία. Είναι κύριος στόχος και σκοπός μας, να δημιουργήσουμε υποδομές για την υγιή απασχόληση της Νεολαίας στην κοινότητα μας. Εντοπίσαμε ένα χαλίτικο τεμάχιο που βρίσκεται μακριά από την οικιστική περιοχή και θεωρούμε ότι είναι κατάλληλο για να εξυπηρετήσει το σκοπό αυτό. - Κοινοτικά κτίρια
Για την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των κατοίκων της κοινότητας. Η Κοινότητά μας όπως ήδη γνωρίζεται μεγαλώνει και αναπτύσσεται. Οι κάτοικοι χρειάζονται εξυπηρέτηση, αλλά Κοινοτικά κτίρια, για λόγους που δεν εξετάζω, δεν έγιναν ακόμα. Προτείνουμε δύο περιπτώσεις γης που θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε Κοινοτικά Κτίρια. Η μια περίπτωση είναι το Τ/Κ τεμάχιο που εδρεύει και το Περιφερειακό Δημόσιο Νηπιαγωγείο και η άλλη είναι το γήπεδο ποδοσφαίρου του Δημοτικού Σχολείου, που δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ για το σκοπό που έγινε και που άλλωστε για ποδόσφαιρο διαθέτουμε γήπεδο με γρασίδι. - Διαχωρισμός οικοπέδων για φτωχές οικογένειες
Στην κοινότητα μας υπάρχουν νεαρά ζευγάρια που δεν έχουν γη για να κτίσουν. Έχουμε υπ’ όψιν μας κάποια τεμάχια που πωλούνται από τους ιδιοκτήτες και ζητούμε από τους κατοίκους της κοινότητας να ειδοποιήσουν τον κοινοτάρχη στο τηλ. 99434610, αν οι ίδιοι ή κάποιος που γνωρίζουν, ενδιαφέρεται να πουλήσει τεμάχιο, κατά προτίμηση στην οικιστική περιοχή ή κοντά στην οικιστική, με εμβαδό περίπου 5 με 8 δεκάρια. Τα τεμάχια θα αξιολογηθούν από το Κοινοτικό Συμβούλιο σε συνεργασία με την Επαρχιακή Διοίκηση και αν προκύψει συμφωνία, θα προχωρήσουμε σε διαχωρισμό οικοπέδων για φτωχές οικογένειες με απολύτως δίκαια κριτήρια. - Περιφερειακό Κέντρο Απασχόλησης Ηλικιωμένων Αγίας Μαρίνας, Γιαλιάς και Νέων Δημμάτων
Θεωρούμε ότι οι ηλικιωμένοι κάτοικοι της κοινότητας είναι πιο εύκολο να μείνουν στη δική τους κοινότητα σε σχετικά μικρότερο γηροκομείο, παρά να μεταβούν σε μεγαλύτερα γηροκομεία των πόλεων. Όλη τους τη ζωή την έζησαν στην κοινότητα τους και προσέφεραν πολλά, τώρα ήρθε η σειρά της κοινότητας να τους προσφέρει. Υπάρχει ένα τεμάχιο 6000 τετραγωνικών μέτρων που αγοράστηκε από την Αρχιεπισκοπή Κύπρου και το έχουμε ήδη ζητήσει από τον Αρχιεπίσκοπο και πήραμε υπόσχεση ότι θα μας το παραχωρήσει. - Μετακίνηση ενός χιλιομέτρου Πυλώνων υψηλής τάσης ή τοποθέτηση τους υπόγεια
Λόγω της μορφολογίας του εδάφους της κοινότητας Αγίας Μαρίνας, η Α.Η.Κ. τοποθέτησε ένα περίπου χιλιόμετρο Πυλώνες υψηλής τάσης από την μέση της κοινότητας. Ζητούμε όπως το ένα αυτό χιλιόμετρο που επηρεάζει τόσο την υγεία των κατοίκων, όσο και την ανάπτυξη στα τεμάχια που επηρεάζονται , καθώς επίσης και των γειτονικών τεμαχίων, μετακινηθεί ή τοποθετηθεί υπόγεια. - Κατασκευή παραλιακού πεζόδρομου
Χρειάζεται στην κοινότητα μας να κατασκευαστεί παραλιακός πεζόδρομος και ποδηλατόδρομος. Υπάρχουν προσβάσεις προς τη θάλασσα και θεωρούμε ότι για να ολοκληρωθεί το έργο πρέπει να κατασκευαστεί ο παραλιακός πεζόδρομος. Ο παραλιακός αυτός πεζόδρομος θα εξυπηρετήσει και δεύτερο σκοπό, αφού θα προστατεύει τα σπίτια των κατοίκων από τη θάλασσα. - Αντιπλημμυρικά έργα
Λόγω της μορφολογίας του εδάφους πρέπει να κατασκευαστούν στην κοινότητα μας αντιπλημμυρικά έργα σε διάφορα σημεία που ήδη έχουμε προβλήματα. - Αλλαγή μεταλλικών σωλήνων που φέρνουν το πόσιμο νερό από τις πηγές μέχρι το σημείο που δεν αντικαταταστάθηκαν προηγουμένως
Οι σωλήνες που φέρνουν το πόσιμο νερό από τις πηγές που βρίσκονται στο Δάσος στα ντεπόζιτα πόσιμου νερού, τοποθετήθηκαν το 1963 όταν κατασκευάστηκαν και οι πηγές. Πρέπει άμεσα να αντικατασταθούν με νέες πλαστικές σωλήνες, από τις πηγές μέχρι το σημείο που δεν αντικαταστάθηκαν, γιατί από το σημείο αυτό μέχρι τα ντεπόζιτα αντικαταστάθηκαν με πλαστικές σωλήνες πριν 7 με 8 χρόνια. - Ολοκλήρωση πεζοδρομίων κατά μήκος της κοινότητας
- Πολεοδομικός σχεδιασμός κοινότητας
- Μοναστήρι Χρυσογιαλιώτισσας Γεωργιανών
Χρήσιμες Πληροφορίες
| Υπηρεσίες | Τηλέφωνα |
| Μάριος Θεοχάρους (Κοινοτάρχης) | 99434610, 26342352 |
| Οικονόμος Ανδρέας Μιχαήλ (Ιερέας) | 99546232 |
| Αστυνομικός Σταθμός Πόλεως Χρυσοχούς | 26806284 |
| Δασικός Σταθμός Γυαλιάς | 26812730 |
| ΣΠΕ | 26342286 |
| ΣΕΔΙΓΕΠ | 26342285 |
| ΣΠΕ (Υπεραγορά) | 26342287 |
| Δημοτικό Σχολείο | 26342405 |
| Αθλητικός Σύλλογος Φοίνικας | 99613093 |
| Κοινοτικό Ιατρείο | 99643721 |
| Νοσοκομείο Πόλεως Χρυσοχούς | 26821800 |
| Γραφείο Εξυπηρέτησης του Πολίτη | 26821888 |
| Κυβερνητικά Τηλέφωνα Πάφου | |
| Επαρχιακό Γεωργικό γραφείο | 26306260 |
| Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων | 26306272 |
| Αστυνομική Διεύθυνση Πάφου | 26806050 |
| Επαρχιακό γραφείο Εργασίας | 26306231 |
| Επαρχιακό γραφείο Ευημερίας | 26306240 |
| Επαρχιακό γραφείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων | 26306233 |
| Επαρχιακή Διοίκηση | 26801200 |
| Επαρχιακό Κτηματολογικό γραφείο | 26802300 |
| Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως | 26811580 |
| Επαρχιακό γραφείο είσπραξης φόρων | 26606205 |
| Επαρχιακό γραφείο Φόρου Εισοδήματος | 26802100 |
| Υπηρεσία Φόρου Προστιθέμενης Αξίας | 26306314 |
| Επαρχιακό γραφείο Παιδείας & Πολιτισμού | 26932107 |
| Τμήμα Δημοσίων Έργων | 26801519 |
| Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών | 26801405 |
| Τμήμα Ταχυδρομικών Υπηρεσιών | 26306220 |
| Νέο Νοσοκομείο Πάφου | 26803100 |
| Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου | 26706230 |
| Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού |
